Aktualności

ARTYKUŁ Z NOWEGO NUMERU: "Kontrowersyjna inwestycja" - Krzysztof Koper

O kontrowersyjnej inwestycji związanej z naszym regionem opowie Państwu Krzysztof Koper. Serdecznie zapraszamy do sprawdzenia zapowiedzi jego artykułu, którego w całości możecie przeczytać w wiosennym numerze magazynu "Polski Region Pieniny".

KUP NOWY WIOSENNY NUMER MAGAZYNU ----------------->
BUY THE NEW ISSUE OF MAGAZINE---------------------------->










Krzysztof Koper tekst / text
Sławomir Szczurek zdjęcia / photos

KONTROWERSYJNA INWESTYCJA
(eng. A CONTROVERSIAL INVESTMENT)



Walka z żywiołem wody od dawna była ważnym elementem życia i funkcjonowania wielu miejscowości położonych nad Dunajcem. W celu ochrony swoich domów i gruntów rolnych
zlokalizowanych w pobliżu rzek stosowano różne sposoby ich zabezpieczania. Jednym z najstarszych było oczywiście maksymalne odsuwanie zabudowy od wody, tak by pozostawić wolną przestrzeń do swobodnego zalania przez wysoką falę powodziową. Inny dawny patent nakazywał sadzenie rzędów wiklin i olszyn, które wzmacniały rzeczne brzegi i powodowały osadzanie się mułu, z którego (...) z czasem mógł powstać grunt urodzajny.

XVIII- i XIX-wieczne archiwalia są pełne opisów budowania kamiennych tam i jazów, czyli wysuniętych konstrukcji mających na celu odsunięcie silnego nurtu od brzegu i utrzymania go w środkowej części rzeki. Jak pokazują zachowane szkice, np. z Czerwonego Klasztoru, często wznoszono je pod odpowiednim kątem w pobliżu zakrętów. Wadą takiego rozwiązania było ryzyko odbicia wezbranej fali powodziowej i skierowanie jej na przeciwległą stronę. W 1905 r. władze austriackie podjęły wielki program regulacji wielu rzek południowej Galicji, w tym Dunajca, umacniając jego brzegi kamiennymi obwałowaniami i opaskami. Po niszczycielskiej powodzi w 1934 r. okazało się to niewystarczające, gdyż ogromna fala wezbranej rzeki pokonała i te kosztow- ne zabezpieczenia.

Jak podawała „Gazeta Podhalańska” w 1935 r.: „Poniżej Czorsztyna w korycie Dunajca stoi lokomobila, dycha ciężko, pracuje usilnie, świdry wiercą i mają nam odkryć tajemnicę wnętrza ziemi aż do 70 metrów. Robi się badania geologiczne, czy grunt wytrzyma ogromny ciężar tamy betonowej na 250 metrów szerokiej a 30 wysokiej”. To reporterski opis jednych z pierwszych prac przy planowaniu budowy wielkiej zapory wodnej, która nieodwracalnie zmieniła obraz doliny Dunajca pomiędzy Dębnem a Sromowcami Wyżnymi.

Pierwsze pomysły na wykorzystanie tej rzeki, na początku głównie do celów energetycznych, pojawiły się już w 1905 r., kiedy dyskutowano m.in. o przebiciu podziemnej sztolni pomiędzy Czorsztynem a Krościenkiem oraz budowy zbiornika w Jazowsku. Autorem tych koncepcji był przede wszystkim inż. Karol Pomianowski, a do prac projektowych włączył się również późniejszy prezydent Gabriel Narutowicz. Przedsta- wiano także założenie budowy kilku mniejszych zbiorników retencyjnych na dopływach górnej Wisły, w tym na Dunaj- cu i Popradzie, co miało wiązać się z planowaną elektryfikacją południowej Małopolski.

Cały artykuł znajdą Państwo w najnowszym wiosennym numerze magazynu "Polski Region Pieniny". Zapraszamy.


ENGLISH VERSION

The battle with the element of water has long been an important part of the life and functioning of many localities on the Dunajec. A variety of protection methods have been used to protect homes and fields situated by rivers. One of the oldest and the most obvious was to move development away from the water so as to leave space that could freely be inundated by high flood waves. Another ancient charter ordered the planting of rows of osiers and alders to strengthen river banks; this resulted in the deposition of silt, which with the passage of time could allow the build-up of fertile soils.

Both 18th-and 19th-century archives are full of descriptions of the construction of stone dams and river groynes, i.e. constructions jutting into the river to move the strong current away from the bank and keep it in the central stream of the river. As sketches preserved in Červený Kláštor and other places demonstrate, these were constructed at an appropriate angle close to river bends. The solution had a drawback as it risked the flood wave bouncing off the structure and rebounding onto the other side.

In 1905, the Austrian authorities started a grand programme for the regulation of many rivers in southern Galicia, notably the Dunajec, reinforcing the banks with stone walls and bands. After the destructive flood of 1934 this proved insufficient as the huge surge of turbulent rivers overcame even these costly methods of protection.

To quote Gazeta Podhalańska from 1935: ‘standing in the Dunajec riverbed below Czorsztyn is a traction engine, breathing heavily and toiling arduously: the drill bits are boring away so we discover the secret depths of the Earth as deep down as 70 metres. Geological studies are being made, yet will the ground stand the vast burden of a concrete dam: 250 meters across, and 30 meters high? This is a reporters description of one of the first works on the planning of the great dam that irreversibly changed the image of the Dunajec Valley between Dębno and Sromowce Wyżne.

The first ideas to make use of the river, initially mostly for energy production, had already emerged in 1905 when the discussion included consideration of the blasting of an underground passage between Czorsztyn and Krościenko and the construction of a reservoir in Jazowsko. The plans were mainly drawn up by Karol Pomianowski and further work on the project was also championed by Gabriel Narutowicz, later President of Poland. Another proposal was to construct multiple smaller retention reservoirs on the subsidiaries of the Upper Vistula, including the Dunajec and Poprad, which was linked to the planned electrification of southern Małopolska.

You can find more in the the latest issue of "Polski Region Pieniny" magazine. Enjoy!